Het voortgezet speciaal onderwijs is voortgezet onderwijs voor kinderen met een zwaardere ondersteuningsbehoefte. Het gaat meestal om leerlingen met een beperking, ziekte of stoornis. Het voortgezet speciaal onderwijs is onderverdeeld in vier specialistische clusters en leidt op tot een vervolgopleiding, een baan of dagbesteding.

Vier clusters

Net als in het speciaal onderwijs aan leerlingen in de basisschoolleeftijd is ook het voortgezet speciaal onderwijs (vso) verdeeld in vier specialistische clusters:

• Cluster 1: onderwijs aan blinde en slechtziende kinderen.
• Cluster 2: onderwijs aan dove en slechthorende kinderen en kinderen met ernstige spraak-taalproblemen.
• Cluster 3: onderwijs aan kinderen met een lichamelijke of verstandelijke beperking en langdurig zieke kinderen.
• Cluster 4: onderwijs aan kinderen met ernstige gedragsproblemen en psychiatrische problemen.

Welke leeftijd?

Het vso is voor kinderen die de basisschool afgerond hebben. De meeste kinderen in het vso komen vanuit het speciaal onderwijs, maar ook kinderen uit het speciaal basisonderwijs of het regulier onderwijs kunnen soms terecht op het vso. De meeste kinderen starten op de school als ze tussen de 12 en 14 jaar zijn. Uw kind mag blijven tot het einde van het schooljaar waarin hij 20 jaar wordt. Eerder stoppen met school mag, mits ouders en school het daarover met elkaar eens zijn. 

Wat leert uw kind?

Voor het voortgezet speciaal onderwijs gelden aparte kerndoelen. Dat betekent dat de lesstof voor leerlingen op het vso anders is dan in het regulier onderwijs. De kerndoelen omschrijven wat uw kind aan het einde van de middelbare school moet kennen en kunnen. De overheid heeft voor ieder uitstroomprofiel aparte onderwijsdoelen vastgesteld. De school bepaalt zelf hoe ze de doelen willen halen. Er zijn drie soorten kerndoelen:

• Kerndoelen voor de schoolvakken Nederlands, Engels, wiskunde, mens en natuur, techniek, kunst en cultuur, mens en maatschappij en bewegen en sport.
• Leergebiedoverstijgende kerndoelen: het gaat bij deze doelen over het functioneren van uw kind in de maatschappij. Er zijn vier onderdelen: leren leren, leren taken uitvoeren, leren functioneren in sociale situaties en het ontwikkelen van een persoonlijk toekomstperspectief.
• Voorbereiding op het verlaten van de school: voor het arbeidsmarktgerichte uitstroomprofiel bereidt de school voor op arbeid en bij uitstroom richting dagbesteding bereidt de school daarop voor.

Uitstroomprofiel

Op het vso heeft iedere leerling een ontwikkelingsperspectief. Daarin staat omschreven wat de leerling nu kan en wat de school en ouders verwachten dat de leerling kan en kent bij het verlaten van de school. In ieder geval benoemt de school een uitstroomprofiel: wat de school verwacht dat de leerling kan gaan doen na het afronden van de middelbare school. Er zijn drie verschillende uitstroomprofielen:

• Vervolgonderwijs: uw kind kan dan een mbo-1, vmbo, havo of vwo diploma halen.
• Arbeidsmarktgericht: uw kind kan dan gaan werken in een baan onder mbo-1 niveau. Uw kind ontvangt een getuigschrift na afronden van het onderwijsprogramma.
• Dagbesteding: uw kind gaat na de middelbare school naar een dagbesteding. Bijvoorbeeld een zorgwerkplaats, een zorgboerderij of een instelling waar overdag zorg wordt geboden. Uw kind ontvangt een getuigschrift en een overgangsdocument van de school.

Iedere vso school moet in ieder geval één van de uitstroomprofielen aanbieden. Het SLO geeft meer uitleg over de verschillende uitstroomprofielen.

Diploma halen

Als uw kind het uitstroomprofiel vervolgonderwijs heeft kan uw kind een diploma halen om daarna door te leren. Dit kan op drie verschillende manieren:

• Staatsexamen: de school meldt uw kind daarvoor aan. Alle examens worden dan op de school afgenomen. Het staatsexamen bestaat uit een college-examen en een centraal examen per vak. In principe wordt het reguliere examenprogramma aangehouden. Leerlingen kunnen zich ook apart voor een vak aanmelden. Dan kan uw kind op zijn eigen tempo examen doen.
• Via gedeeltelijke uitbesteding aan een reguliere middelbare school of het vavo: ook wel extraneus genoemd. Uw kind volgt dan het examenprogramma op een reguliere middelbare school of het vavo zonder daar ingeschreven te zijn. Die school is dan verantwoordelijk voor het examen van uw kind. Uw kind volgt dan alle vakken tegelijk en volgt het standaard programma. De scholen bepalen in overleg waar uw kind naar school gaat en hoe het schoolexamen wordt afgenomen. De vso-school heeft hiervoor een samenwerkingsafspraak (symbiose) nodig. 
• Sommige vso-scholen mogen zelf examens afnemen. Alleen scholen met een examenlicentie mogen dit.

Het is ook steeds vaker mogelijk om op het vso een mbo-1 diploma te halen. Dit kan alleen via een gedeeltelijke uitbesteding aan het mbo.

Toelating

Om naar het vso te gaan heeft uw kind een toelaatbaarheidsverklaring nodig van het samenwerkingsverband. Lees meer over de toelatingsprocedure voor het vso. Voor de toelating tot cluster 1 en 2 scholen gelden andere regels.